(686) Wykłady o literaturze rosyjskiej

Tytuł: Wykłady o literaturze rosyjskiej
Autor: Vladimir Nabokov
Wydawnictwo Aletheia
Stron 440

Moja opinia: 

XX - wieczny klasyk, autor jednej z najbardziej bulwersujących ale także najchętniej czytanych w XX wieku powieści, amerykański pisarz rosyjskiego pochodzenia, Vladimir Nabokov. Autor "Lolity" w latach 40. i 50. mieszkając w USA, pracował jako wykładowca literatury - jego wykłady zostały zebrane w trzech tomach: "Wykłady o Don Kichocie", "Wykłady o literaturze rosyjskich" i "Wykłady o literaturze" (gdzie opowiadał o literaturze amerykańskiej). Wykłady dotyczące literatury rosyjskiej są najbardziej subiektywne... i chyba samemu autorowi najbliższe - to w tej literaturze i kulturze był wychowywany, to ta literatura tworzyła jego świat w pierwszych latach obcowania z literaturą. Jednak... jak to bywa z pozycjami Nabokova wydawanymi w wydawnictwie Aletheia w tej pozycji nie liczy się jedynie jej główna treść dotycząca poszczególnych rosyjskich dzieł, ale także (a może przede wszystkim?) to jak bardzo Nabokov był zafascynowany literaturą, jak ważną rolę odgrywała w jego życiu... momentami odziera ją z patosu, jest przeciwny wszelkim interpretacjom zmierzającym ku nadinterpretacjom i zachwyca: lekkością swojej wypowiedzi i osobowością. 

W "Wykładach o literaturze rosyjskiej" zostały zawarte teksty "Rosyjscy pisarze, cenzorzy i czytelnicze" (wprowadzenie wręcz niezbędne do tego tomu, otwierające oczy i pozwalające wkroczyć w świat rosyjskiej literatury), "Sztuka przekładu", "Filistrzy i filisterstwo" oraz główna, najważniejsza część... tj. teksty dotyczące rosyjskich pisarzy (ich zarysy biograficzne - napisane z polotem, wzbogacone o ciekawostki, a jednocześnie obfitujące w informacje ważne dla rozwoju ich twórczości) i ich dzieł. Te wszystkie teksty zostały odtworzone na podstawie notatek Nabokova (jeśli mieliście okazję przeczytać zbiór wywiadów z nim, wydanych w zbiorze "Własnym zdaniem" doskonale wiecie, że Nabokov nigdy nie "szedł na żywioł", a każdą swoją wypowiedź musiał mieć wcześniej spisaną na kartce). Opracował je już w 1981 roku (czyli cztery lata po śmierci Nabokova) Fredson Bowers - to ten pan odpowiada także za przedmowę - z zadaniem poradził sobie bardzo dobrze! Tym samym czytelnicy otrzymali książkę, w której omówione zostało kilkanaście pozycji niezwykle ważnych dla literatury rosyjskiej. 

Kilkanaście pozycji, 6 biografii + teksty dodatkowe... już po tym możecie się zorientować, że nie są to teksty obszerne. Nabokov w swoich bardzo subiektywnych wypowiedziach skupiał się na poszczególnych wątkach, niekiedy szczególikach. Jego teksty są wyraziste, niektóre oburzają, inne otwierają oczy. Nabokov o literaturze opowiadał oryginalnie, niekiedy na przekór wszystkim innym mądrym wykładowcom i krytykom. Skupiał się nie tyle na walorach estetycznych... co na odczuwaniu literatury. To inteligentne, niekiedy zabawne, zawsze przewrotne i oryginalne teksty, których się nie czyta - je się połyka. 

Nabokov pod lupę wziął następujące pozycje: "Martwe dusze" i "Szynel" Nikołaja Gogola; "Ojcowie i dzieci" Iwana Turgieniewa; "Zbrodnia i kara, "Notatki z podziemia, "Idiota", "Biesy" i "Bracia Karamazow" Fiodora Dostojewskiego; "Anna Karenina" i "Śmierć Iwana Iljicza" Lwa Tołstoja; "Pani z pieskiem", "W parowie" i "Mewa" Czechowa oraz "Na tratwie" Maksyma Gorki. Najwięcej słów w "Wykładach..." poświęcił Dostojewskiemu, którego uważał za miernego, nieporządnego, piszącego zawsze w pośpiechu pisarza... raczej skupiał się na jego krytykowaniu, ale... choć subiektywna to jest to także krytyka inteligentna, która ma swoje uzasadnienie. I tak... jak darzę czytelniczą miłością "Zbrodnię i karę", o której Nabokov wypowiedział wiele niepochlebnych słów... to jednak te wszystkie jego argumenty: przemawiają do mnie. Zawarte w tym zbiorze teksty poruszają trybiki do myślenia, analizowania i odkrywania na nowo wszystkich przedstawionych tu pozycji. 

Nabokov we "Wykładach o literaturze rosyjskiej" przedstawia niedoskonałość Czechowa, pisze o finezji Tołstoja, a Gorkę kwalifikuje jako bardzo kiepskiego pisarza... czytelnik sięgający po tę pozycje nie musi się z tymi wszystkimi sądami zgadzać: nie mniej są to sądy człowieka świetnie wykształconego, uznanego na świecie pisarza, który swoim literackim dobytkiem (a mowa tu przecież także o takich powieściach jak "Zaproszenie na egzekucję", "Pnin" i wielu innych) zdumiewa i zachwyca do dnia dzisiejszego. "Wykłady o literaturze rosyjskiej" to bardzo ciekawa, inspirująca, zachęcająca do czytania i odkrywania literatury na nowo pozycja: lektura obowiązkowa dla wszystkich sympatyków literatury rosyjskiej... i literatury w ogóle. Nabokov pokazuje jak powinno się o literaturze mówić i pisać. 

Moja ocena: 8/10