(535) Osaczenie

Tytuł: Osaczenie
Autor: Carl Frode Tiller
Wydawnictwo Literackie
Stron 367

"To dzięki takim momentom człowiek rośnie, Dawidzie, uśmiech i kilka miłych słów od kogoś, kogo się kocha, często wystarczą, by człowiek dawał radę tam, gdzie myślał, że nie będzie w stanie sobie poradzić." 

Carl Frode Tiller, "Osaczenie"

Literatura norweska staje się ostatnio coraz popularniejsza także na polskim rynku wydawniczym. Jej klimat, atmosfera... poruszane w niej tematy - dojrzewanie, życiowe inicjacje. Nuta niepokoju, wyraziste sylwetki bohaterów. To wszystko powoduje, że współczesna literatura norweska także ta wykraczająca poza ramy kryminałów i thrillerów staje się bardzo pożądana. Niedawno do grona wybitnych norweskich pisarzy wydawanych w Polsce dołączył Tiller i zajął miejsce w panteonie obok między innymi Knausgarda czy też Christensena. "Osaczenie" to pierwszy tom jego trylogii (za granicą pozostałe dwa także zostały już wydane) - mroczne dzieło o ludzkich ułomnościach, namiętnościach i mentalności. 

Lipiec, 2006 roku. Do szpitala psychiatrycznego w Trondheim trafia mężczyzna, który stracił pamięć. W prasie pojawia się ogłoszenie - wszyscy, którzy go znali proszeni są o kontakt, aby pomóc mu odzyskać jego utraconą tożsamość. Na anons odpowiadają trzy osoby - dwójka przyjaciół ze szkoły oraz jego ojczym. Przez pomoc Dawidowi chcą uratować nie tylko jego, ale w pewnym sensie także samych siebie. W powrocie do przeszłości widzą szansę na odkupienie? Rachunek sumienia? Jon jest wrażliwym i niespełnionym muzykiem, nie dogaduje się z rodziną, nie poukładał sobie życia... żyje jak młodzieniaszek, choć już dawno nim nie jest. Silje z koleżanki / przyjaciółki Dawida stała się żoną i matką... nagromadzone niedopowiedzenia w małżeństwie, zduszane emocje dają jednak o sobie znać z każdym dniem coraz bardziej. To prowadzi do życiowych rewolucji i tragedii w jej życiu - tych mniejszych jak i większych. Ojczym Dawida niegdyś był pastorem. Teraz jednak Arvid jest z Bogiem na bakier, zmaga się z trudną chorobą i choć wszyscy doskonale zdają sobie sprawę z tego jaki będzie wynik tej walki... to jednak myśl, że Dawid w pewnym sensie go potrzebuje powoduje, że znów zaczyna wierzyć w to, że jego życie ma jakiś sens. 

Bohaterowie w powieści Tillera są ludźmi niezadowolonymi z życia jakie prowadzą. W ich listach, wspomnieniach czuć nagromadzoną przez lata frustrację / niezadowolenie, gorycz. Wszyscy oni są mentalnie ludźmi nie tyle co doświadczonymi, co po prostu starymi. Nie widzą jasnych promieni w życiu, patrzą na życie przez... czarne okulary. Ich świat jest szary, złożony z trudności i porażek. W listach do Dawida opowiadają jego jak i swoją historię - historię dorastania, życiowych inicjacji, rodzinnych tajemnic, kłamstwa, przemocy, porzuconych marzeń, seksualnych doświadczeń. To wszystko powoduje, że proza Tillera jest prozą gęstą od emocji... w większości negatywnych, jednak i w niej pojawią się jasne przebłyski. Carl Frode Tiller stworzył książkę, która poraża swoją odwagą i niekiedy przytłacza. Autor odważnie mówi o relacjach międzyludzkich - bez obłudy, a z brutalną szczerością. Bez zahamowaniach artykułuje myśli, które towarzyszą ludziom, ale których ci nie wypowiadają... ze wstydu, z zakłopotania, ze strachu przed publicznym zlinczowaniem. Bo jak powiedzieć, że ma się czasami dosyć drugiej osoby, że czuje się do niej odrazę? Jeśli jest to osoba bardzo bliska... Tiller tego wszystkiego się nie boi. Mówi o tym. Bez koloryzowania. 

"[...] jak - mimo wszystko - dobrze jest żyć i coś dla kogoś znaczyć, móc coś z siebie dać drugiemu człowiekowi, to banał, ale nikt nie wie, jak bardzo prawdziwy, póki nie zakosztuje samotności, mamroczę do siebie, człowiek nie wie, jak bardzo jest w sumie zależny od innych, póki nie poczuje, jak to jest być samotnym [...]."

Carl Frode Tiller, "Osaczenie"

"Osaczenie" to historia opowiedziana z trzech perspektyw. Trójka bohaterów, różne historie życiowe i inne systemy wartościowo - moralne powodują, że z ich listów powstaje historia, choć w pewnym punktach spójna to jeszcze w większej ilości sprzeczna. Ten rozłam wynikły z chęci ukazania wersji historii wygodnej dla siebie oraz najważniejszej powoduje, że czytelnik w pewnym momencie sam nie wie co ma o Dawidzie i jego znajomych myśleć. Główny bohater, choć w tej części niewidoczny pozostaje cały czas wielką niewiadomą. Niepokojącą, bo obraz, który czytelnik otrzymuje z listów jego znajomych nie zawsze jest pozytywny. Carl Frode Tiller wchodzi w meandry ludzkiej psychiki, jej ciemne zaułki i nie boi się czytelnika bulwersować - porusza tematy na których przedstawienie (przynajmniej w taki sposób) inni by się nie odważyli. Na pierwszy rzut oka pokazuje zdegenerowany świat i społeczeństwo. Na drugi jednak pokazuje po prostu prawdziwe życie - jednak nie od tej optymistycznej strony, a od tej ciemniejszej - bez fałszu i zakłamania. 

Niesamowicie ważna w powieści Tillera jest ludzka mentalność, psychika... ta powieść to wyraziści bohaterowie i wejście do najgłębiej skrywanych fragmentów ludzkiej psychiki. Często niewygodnych i niepokojących. Moralny deficyt, życiowe inicjacje i wiele innych wątków wchodzących w skład relacji międzyludzkich w najczystszej postaci, a to wszystko w aurze ospałego, nudnego miasteczka, w którym choć nic się dzieje... ludzie i tak muszą zmagać się ze swoimi wewnętrznymi demonami. Miasteczka w którym ludzie mimo wszechobecnego letargu powinni wychodzić ze swoich skorup. Do światła, do życia... Jednak tkwi w nich głęboko zakorzeniony strach i niepokój. Negatywne emocje silniejsze od nich. I mylą się ci, którzy mówią, że "Osaczenie" to obraz współczesnej Norwegii - to obraz współczesnego świata. 

"Osaczenie" to genialna, bardzo emocjonalna i mocna powieść. Napisana świetnym językiem i genialnie przetłumaczona. Odważna, ale nie tandetna, To ciekawe językowe zabiegi, świetne portrety psychologiczne bohaterów i ogromna doza zmysłu obserwacyjnego autora.  Carl Frode Tiller ma bez wątpienia literacki talent i ogromny potencjał, który już zresztą bardzo owocnie wykorzystuje. Początek jego trylogii to aspirująca do pozycji arcydzieła powieść psychologiczna, która przyciąga ilością emocjonalnego bagażu i intryguje, cały czas niesamowicie wciągając. "Osaczenie" to po prostu dawka świetnej, mądrej i ambitnej literatury. Pozycja dla tych, których najbardziej przyciąga życie, meandry ludzkiej psychiki i szczerość w literaturze. Szczerość w akompaniamencie świetnego warsztatu pisarskiego. Genialna od A do Z. 

Moja ocena: 9+/10 Wybitna z plusem!